Pas, demir ve demir alaşımlarının nem, yağmur ya da asitli maddelere maruz kalması durumunda tepkime yaşaması ve aşınmaya uğramasıdır. Bu aşınmanın yaşandığı ürünler, dayanıklılıklarını ve estetik görünümlerini büyük ölçüde kaybetmektedir. Paslanmaz malzemeler ise içeriklerine eklenen elementler sayesinde pasa ve korozyona karşı dirençli hale gelmiş malzemelerdir. Ancak bilinmesi gerekir ki paslanmazlık özellikleri, sonsuza dek geçerli değildir. Paslanmaz kavramı ile kastedilen esas anlam, paslanmaya karşı dayanım durumudur. Günümüzde paslanmaz kavramı çelik ile büyük ölçüde özdeş hale gelmiştir. Korozyon direnci başta olmak üzere darbelere dayanıklılık ve ısıya dayanıklılık yönleri ile öne çıkan paslanmaz çelik malzemeler, içerisinde bulunan elementlere göre farklı şekillerde adlandırılmaktadır.
İlginizi çekebilir: Paslanmaz Çelik Nedir? Türleri Nelerdir?
Ferritik Paslanmaz
Paslanmaz çelik malzemeler arasında önemli bir yere sahip olan ferritik paslanmazlar, düşük karbon değerine sahiptir. Karbon değerinin düşük olması, aynı oranda malzemenin dayanıklılığının düşük olması anlamına gelmektedir. Buna karşın daha yumuşak bir form kazanan malzemenin şekillendirilmesi kolaylaşmaktadır. Yüzde 12 ila 18 arasında bir krom içeriği bulunan ferritik paslanmaz çeliklerin korozyon dayanımları ortalama bir düzeydedir. Bir paslanmaz çelikte korozyon direncinin artırılmasının en kolay ve düşük maliyetli yolu, içerisinde bulunan krom miktarının artırılmasıdır. Ancak kromun fazla kullanılması da malzemenin sertliğinin artmasına neden olmaktadır. Ayrıca ferritik paslanmaz çeliklerin ısıl işlem görebilme düzeylerinin artırılması mümkün değildir. Mutfak malzemelerinin imalatında, otomotiv sektöründe bazı yedek parçaların ve şasi ürünlerinin üretiminde, sıcak su tanklarında ve daha farklı pek çok alanda ferritik paslanmazlar tercih edilmektedir.
Martenzitik Paslanmaz
Martenzitik paslanmaz çelikler, östenitik paslanmaz çeliklere su verilmesi ile elde edilen malzemelerdir. Bu su verme işlemi çeliğin değişim yaşayarak martenzitik formuna geçmesini sağlamaktadır. Çeliğin su verilmiş bu türü sertlik ve dayanıklılık açısından oldukça iyi değerlere sahiptir. Ancak martenzitik çeliklerin bu özellikleri, bazı durumlarda dezavantaj olarak da ortaya çıkabilmektedir. Zira sert çelikler, kırılma ihtimalinin en yüksek olduğu çeliklerdir. Ayrıca şekillendirilebilme konusunda yetersiz bir malzemedir. Sertlik ile kırılganlık arasındaki dengenin kısmen de olsa sağlanabilmesi açısından, üretim esnasında tavlama yöntemine başvurulmaktadır. Bu sayede martenzitik paslanmaz çeliğin sertliği belirli bir orana kadar düşürülebilmektedir. Korozyon direnci açısından da ortalama bir kaliteye sahiptir. Işıl işlem görmeye müsait olan martenzitik paslanmaz çelikler, bazı medikal cihazların üretiminde, ameliyatlarda kullanılan cerrahi malzemelerin imal edilmesinde ve bıçak imalatında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Östenitik Paslanmaz
Paslanmaz çelik malzemeler içinde yer alan östenitik paslanmazlar, pek çok yönden gelişmiş özelliklere sahip olan bir malzemedir. Östenitik yapıya bu özellikleri sağlayan temel element ise nikeldir. Pahalı bir element olmasına karşın nikel, paslanmaz çeliğe katılması ile üstün özelliklerin elde edilmesine olanak tanımaktadır. Oda sıcaklığında paslanmaz çeliğe nikel eklenmesi, östenitik yapıdaki paslanmaz çeliğin elde edilmesini sağlamaktadır. Östenitik paslanmaz çelik malzemelerin en büyük ayrıcalığı, yüksek derecede korozyon direncine sahip olmasıdır. Ferritik ve martenzitik çeliklere kıyasla daha iyi paslanmazlık değerine sahiptir. Kaynak yapılabilirlik açısından da östenitik paslanmaz malzemeler en kullanışlı olan türdür. Ancak çok yüksek sıcaklıklarda kullanılabilmek için uygun değildir. Tüm bu özelliklerine karşın östenitik paslanmaz çelikler, içeriğinde bulunan nikelden dolayı daha pahalıdır. Bu yüzden de yüksek korozyon riskinin bulunmadığı alanlarda kullanımı, maliyetlerin yükselmesine neden olmaktadır. Östenitik paslanmaz malzemeler gıda endüstrisi başta olmak üzere; makine sanayi, petro kimya endüstrileri, mimari uygulamalar ve ağır sanayinin bazı dallarında kullanılmaktadır.
Dublex Paslanmaz
Dublex paslanmaz çelikler hem ferritik hem de östenitik paslanmaz malzemelerin özelliklerini bir arada barındırmaktadır. Bu yönüyle de son derece üstün özelliklere sahiptir. İçeriğinde hem krom hem de nikel bulunması nedeni ile korozyona karşı en yüksek direnç değerine sahip olan paslanmaz türüdür. Sürekli olarak ağır şartlar altında kalsa bile uzun yıllar boyunca kullanılabilen dublex paslanmazlar, sağlamlık açısından da göz ardı edilemeyecek bir düzeydedir. Dublex çelik aynı anda hem yüksek paslanmazlık hem de dayanıklılık kazanabilmesi için, kullanılan elementlerin yanı sıra birtakım işlemlerden de geçirilmektedir. Ayrıca kaynak yapılabilir olması ve şekillendirilebilir bir yapısının bulunması ile de ayrıcalıklı bir paslanmaz türüdür. Dublex paslanmazlar en çok gemi imalatında kullanılmaktadır. Bununla birlikte petrol taşıma ve işleme tesisleri ile ağır kimyasalların kullanıldığı endüstriyel alanlarda da dubleks paslanmazdan yararlanılmaktadır.
Sistem Paslanmaz ekibi olarak bu yazımızda “paslanmaz nedir?” sorusuna elimizden geldiğince yanıt vermeye çalıştık. Umarız faydalı olmuştur. Paslanmaz çelik ürünleri hakkında detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Daha fazlası için takipte kalın!
İlginizi çekebilir: Paslanmaz Çelik Ürünler Hakkında Bilinmesi Gerekenler
