Sahip olduğu avantajlar dolayısıyla oldukça farklı alanlarda kullanılan çelik, kendi içerisinde bazı sınıflandırmalara tabi tutulmaktadır. Paslanmaz çelik bu doğrultuda anılabilecek en önemli türlerden biridir. Ana maddesi demir olan ve içerisine eklenen farklı elementler dolayısıyla zengin özelliklere ulaşan bu malzeme, yüksek korozyon direnci ile ön plana çıkmaktadır. Paslanmaz çeliğe bu özelliği kazandıran esas madde, kromdur. İçerisinde %10,5 oranından daha fazla krom bulunan demirler, paslanmaz çelik olarak adlandırılmaktadır. Ancak krom miktarının arttırılması aynı zamanda çeliğin sertleşerek daha kırılgan bir hale gelmesine yol açmaktadır. Bu yüzden paslanmaz çeliklerin içeriğindeki karbon miktarının bilinmesi, doğru alanlarda doğru ürün kullanımı açısından son derece önemlidir. Krom miktarının artmasının olumsuz yönlerinden biri de paslanmaz çeliğin fiyatının artmasıdır. Yüksek paslanmazlık düzeyindeki çelikler, daha düşük krom barındıran malzemelere kıyasla pahalıdır. Paslanmaz çelikleri de kendi içerisinde östenitik, ferritik ve martenzitik paslanmaz çelikler olmak üzere üçe ayırmak mümkündür.
Bir diğer çelik türü ise karbon çelik olarak adlandırılan ve paslanmaz çelikten bazı yönleri ile ayrışan malzemedir. Paslanmaz çeliğin en önemli bileşeni olan krom, karbon çeliklerde mevcut değildir. Bu yüzden de karbon çeliğin paslanması daha kolaydır. Karbon çeliğin ana maddesi de demirdir. Karbon çelik elde edebilmek için demire %2 civarında karbon eklenmektedir. Karbonun bu malzemeye sağladığı özellik ise sertliktir. İçeriğinde bulunan karbon miktarına göre bu çelikler; düşük karbonlu çelik, orta karbonlu çelik ve yüksek karbonlu çelik olmak üzere üçlü bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Düşük karbonlu çelikler, yüksek karbonlu çeliklere kıyasla daha düşük dayanıklılığa sahiptir. Karbon çelik bıçaklar gibi kesici araçların imalatında ve bazı mutfak gereçlerinin üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Paslanmaz Çelik ve Karbon Çelik Mekanik Özellikleri
Paslanmaz çelik ile karbon çeliği mekanik özelliklerine göre sınıflandırmak oldukça zordur. Zira bunlar, tek bir ürün değildir. Paslanmaz çeliğin kendi içerisinde pek çok türü bulunmaktadır. Aynı durum karbon çelik malzemeler için de geçerlidir. Mekanik özelliklerdeki bu farklılığın esas nedeni, iki malzemenin içeriğinde bulunan farklı elementlerdir. Her ne kadar karbon ve krom elementleri temel karakteristik özellikleri oluştursa da her iki çelik türünde de kullanılan çok sayıda element vardır. Bu elementlerin alaşım içerisindeki oranı, malzemenin mekanik özelliklerini de değiştirmektedir. Örneğin, ikisi de paslanmaz çelik türü olmasına rağmen; 303 paslanmaz çelikler ile 304 paslanmaz çelikler arasında büyük farklılık söz konusudur. 303 paslanmaz malzeme, kaynak yapılabilirlik bakımından oldukça zayıftır. Bu yüzden de ekleme ve kaynak gerektiren alanlar için uygun değildir. Buna karşın 304 paslanmaz çelik ise kaynak için en ideal türlerden biridir. Aynı durum 303 paslanmaz çelik ile 316 paslanmaz çelik arasında işlenebilir olma yeteneği açısından da geçerlidir. 303 paslanmaz çelik kolaylıkla işlenebilirken, aynı durum 316 paslanmaz çelik için geçerli değildir.
Karbon çelik için de aynı örnekleri verebilmek mümkündür. İçeriğinde bulunan karbon oranı yüksek olan malzemeler ile daha az karbon barındıran malzemelerin mekanik özellikleri birbirlerinden oldukça farklıdır. Karbon miktarı arttıkça, çeliğin işlenebilmesi zorlaşmakta ve buna karşın dayanıklılığı artmaktadır. Mekanik yönden iki malzemeyi kıyaslayabilmek için, kullanılacak malzemelerin içeriğini bilmek gereklidir.
Paslanmaz Çelik ve Karbon Çelik Korozyon Dayanımları
Paslanmaz çelik adından da anlaşılacağı üzere korozyon direnci son derece yüksek olan bir malzemedir. İçeriğinde bulunan krom, paslanmaz çeliğin esas maddesi olan demirin üzerinde görünmez bir tabaka oluşmasına yol açmaktadır. Bu görünmez tabaka, havanın demir ile temas etmesini engellemekte ve böylelikle demirin korozyona karşı direncini arttırmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki hiç paslanmayan çelik yoktur, daha uzun ömürlü kullanılabilen malzemeler vardır. Çeliğin paslanmazlık düzeyine bağlı olarak yapılan farklı gruplandırmalar mevcuttur. Karbon çelik ürünler ise korozyona karşı herhangi bir direnç garantisine sahip değildir. Paslanmaz çelikteki hava ile teması kesen tabakanın bu malzemede olmaması, başta hava olmak üzere çeşitli aşındırıcıların demir ile temas etmesini sağlamaktadır. Bu durum da belirli bir süre sonunda korozyonu kaçınılmaz hale getirmektedir. Bu yüzden de çelik kullanımına gereksinim duyulan alanların şartları iyi bilinmeli ve buna göre doğru malzeme seçimi yapılmalıdır.
Sistem Paslanmaz ekibi olarak bu yazımızda sizlere paslanmaz çelik ve karbon çelik hakkında elimizden geldiğince bilgi vermeye çalıştık. Umarız faydalı olmuştur. Paslanmaz çelik ürünleri hakkında daha fazla bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Daha fazlası için takipte kalın!
İlginizi çekebilir: Paslanmaz Çelik Nerelerde Kullanılır?
