Metalürji biliminin en önemli malzemelerinden biri olan çelik, farklı bileşenlerin bir araya gelmesi ile meydana gelmektedir. Ancak normal çelik, sağlam olmasına karşın belirli şartlar altında paslanma ya da korozyona uğrama gibi sorunlar yaratmaktadır. Bu durumun üstesinden gelebilmek için de paslanmaz çelik adı verilen ve çeliğe yeni bazı bileşenlerin eklenmesi ile elde edilen yeni bir malzeme devreye sokulmuştur. Paslanmaz çelikler yüksek ısı direnci, yüksek korozyon direnci, paslanmazlık, kolay dövülebilir ve kaynak yapılabilir özellikleri ile normal çelikten pozitif olarak ayrışmaktadır. Bu da paslanmaz çeliklerin kullanım alanının daha yaygın olması anlamına gelmektedir. Özellikle korozyon direnci, ağır kimyasalların kullanıldığı endüstrilerde taşıma ve aktarma işleminin yapılabilmesi için büyük bir öneme sahiptir. Ancak paslanmaz çelik denildiği zaman tek bir malzeme olarak anlaşılmamalıdır. İçerisindeki bileşenlerin oranlarına bağlı olarak paslanmaz çelikler farklı kalite değerlerine ayrılmıştır. Çok sayıda kalite birimi olmasına rağmen en sık kullanılan paslanmaz çelikler 303, 304 ve 316 paslanmaz çeliklerdir. Bunların her birinin farklı açılardan birbirlerine karşı üstünlükleri söz konusudur. Kimi daha kolayca şekil alırken, kimi de korozyona karşı daha yüksek dirence sahiptir. Bu yüzden de paslanmaz çelik tercih edileceği zaman mutlaka iyi bir değerlendirme yapılması ve ihtiyacı en iyi karşılayacak olan ürünler tercih edilmelidir.
Paslanmaz Çelik Türleri
Paslanmaz çelikler, kalite değerlendirmelerinin yanı sıra türlerine göre de sınıflara ayrılmıştır. Paslanmaz çeliklerin başlıca türleri şunlardır:
- Ferritik Paslanmaz Çelikler: Ferritik paslanmaz çeliklerin korozyon dayanımı orta denilebilecek bir seviyededir. Karbon açısından son derece fakir olan ferritik paslanmaz çelikler, daha çok mutfaklarda ve mutfak eşyalarının yapımında kullanılmaktadır. Ağır sanayi için bu çeliğin kullanımından verim elde edebilmek mümkün değildir.
- Martenzitik Paslanmaz Çelikler: Diğer bir paslanmaz çelik türü olan martenzitik paslanmaz çeliklerin korozyon dayanımı da orta seviyededir. Ancak bu çelikler oldukça sert ve yüksek mukavemet içeren özelliktedir. Bu avantajı, kolay kırılabilir olma gibi bir dezavantajı da beraberinde taşımaktadır. Bıçak yapımında ya da ameliyathane malzemelerinin yapımında martenzitik paslanmaz çeliğin kullanımı daha yaygındır.
- Östenitik Paslanmaz Çelikler: Paslanmaz çeliğe nikel eklenerek elde edilebilen östenitik paslanmaz çelikler, yüksek korozyon dayanımına sahiptir. Bu paslanmaz türü aynı zamanda kolay şekil alabilme ve kolay kaynak yapılabilme gibi özellikleri de taşımaktadır.
- Dublex Paslanmaz Çelikler: Bu tür paslanmaz çelikler hem ferritik hem de östenitik yapıyı bir arada barındırmaktadır. Bu yüzden de hem mukavemet açısından ve hem de korozyon direnci açısından son derece başarılı sonuçlar elde etmek mümkündür. Petro kimya ve ağır sanayi sektörlerinde kullanmak için de en uygun çelik türüdür.
Paslanmaz Çeliğin Temizlenmesi ve Saklanması
Paslanmaz çelikten kullanım esnasında daha uzun verebilmek için öncesinde temizlik işleminin yapılması gereklidir. Bu sayede çeliğin yüzeyinde birikmiş olan kontamine tabakalar ortadan kaldırılmış ve daha uzun ömürlü bir çelik elde edilmiş olur. Temiz bir bez ve su bu temizlik işleminin yapılabilmesi için yeterlidir. Ancak temizleme sonrasında kurulama işleminin de iyi bir şekilde yapılmış olması gereklidir. Paslanmaz çelik üzerinde kalan nem, çelik için zararlıdır. Ayrıca paslanmaz çelikler saklanacağı zaman uzun süreli olarak toprağa temas etmemesine özen gösterilmelidir. Toprak, paslanmaz çelik ile etkileşime girerek paslanmazlık özelliğinin düşmesine ve daha uzun vadelerde pas tutmasına neden olabilir.
Elementlerin Paslanmaz Çeliğe Etkileri
Paslanmaz çelikler, farklı elementlerin bir araya gelmesinden oluşmuş bir metaldir. Bu elementler arasında en önemlisi kromdur. Paslanmaz çeliğe paslanmazlık özelliği kazandıran kromun en az yüzde 11-13 arasında bir değerde çeliğin içerisinde yer alması gereklidir. Bunun daha altında bulunan değerler, paslanma yaşanmasına neden olur. Bir diğer element olan nikel ise çeliğin östentitik yapı kazanmasına yardımcı olur. Bu sayede çelik daha tok hale gelir ve kırılganlığı azalmış olur. Paslanmaz çeliklerin asitlere karşı daha dayanıklı olmasını sağlayan element ise bakırdır. Bakır bir yandan paslanmaz çeliğin kolay şekil alabilmesine olanak tanırken; diğer yandan da asitlere ve kimyasallara karşı gücünü artırmaktadır. Paslanmaz çeliklerin en önemli özelliklerinden biri de sıcağa karşı yüksek dayanıklılığa sahip olmalarıdır. Bunu sağlayan element ise mangandır. Karışımdaki mangan seviyesinin yüksekliği, daha yüksek ısı dayanımı sunmaktadır.
Sistem Paslanmaz ekibi olarak bu yazımızda paslanmaz çelik nedir sorusuna elimizden geldiğince yanıt vermeye çalıştık. Umarız faydalı olmuştur. Paslanmaz çelik ürünleri hakkında daha fazla bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Daha fazlası için takipte kalın!
